Yapay Zekâ ve Edebi Çeviride Eşdeğerlik Sorunu Üzerine Bir Örnek İncelemesi: Halide Edib Adıvar'ın 'Sinekli Bakkal' Romanının İngilizceye Çevirisi

dc.contributor.authorAydın, Barış Can
dc.date.accessioned2025-03-06T21:04:31Z
dc.date.available2025-03-06T21:04:31Z
dc.date.issued2024
dc.departmentÇağ Üniversitesi
dc.description.abstractBu çalışma, Halide Edib Adıvar'ın Sinekli Bakkal adlı eserinin ChatGPT, DeepL ve Gemini AI tarafından yapılan çevirilerini karşılaştırarak yapay zekanın edebi çevirideki yeteneklerini ve sınırlamalarını araştırmaktadır. ChatGPT ve Gemini, geniş dil yeteneklerine sahip açık yapay zekâ modelleri olup, yalnızca çeviri değil, metin üretimi ve dil anlama gibi çok çeşitli görevleri de yerine getirirken, DeepL özel olarak çeviri odaklı tasarlanmış bir yazılımdır. Çalışmanın amacı, bu farklı türdeki yazılım araçlarının kaynak metindeki anlamı, duyguyu ve kültürel bağlamı hedef dile aktarımda nasıl bir performans sergilediğini incelemektir. Nitel bir araştırma yöntemi olan tematik örnekleme metodu kullanılan çalışmada, seçilen paragrafların karşılaştırmalı analizi yoluyla araştırma, kaynak ve hedef metinler arasında eşdeğerliğe ulaşmadaki farklılıkları vurgulamaktadır. Yapay zekâ araçlarının etkinliğini değerlendirmek için Nida'nın biçimsel ve dinamik eşdeğerlik kavramlarından ve Venuti'nin yerlileştirme ve yabancılaştırma stratejilerinden yararlanmaktadır. Çalışma, insan ve yapay zekâ arasındaki çeviri yeteneğini karşılaştırmaktan ziyade, farklı yapay zeka destekli çeviri araçlarının performanslarını karşılaştırmayı amaçladığı için, tamamen insan tarafından çevrilmiş bir erek metin çalışmaya dahil edilmemiştir. Sonuçlar, ChatGPT ve Gemini AI'nın okunabilirlik ve kültürel farklılıkları daha etkili bir şekilde dengelerken, DeepL'nin genellikle tam anlamıyla ancak daha az nüanslı çeviriler ürettiğini göstermektedir. Yapay zekâ çevirisindeki gelişmelere rağmen, deyimsel ifadeleri, mizahı ve kültürel referansları ele almada zorluklar ve cinsiyet uyumsuzluğu gibi hatalar insan müdahalesine olan ihtiyacı vurgulamaktadır. Çalışma, yapay zekâ araçlarının insan çevirmenleri tamamlayabileceği ancak yüksek kaliteli edebi çeviriler için gereken yaratıcılığın, kültürel duyarlılığın ve bağlamsal anlayışın yerini alamayacağı sonucuna varmaktadır.
dc.description.abstractThis study explores the capabilities and limitations of artificial intelligence (AI) in literary translation by comparing translations of Halide Edib Adıvar's Sinekli Bakkal produced by ChatGPT, DeepL, and Gemini AI. ChatGPT and Gemini are open AI models with broad language capabilities, performing a wide range of tasks, not just translation but also text generation and language understanding, while DeepL is software specifically designed with a focus on translation. The study, in which thematic sampling method is utilized as a qualitative research method, it is aimed to highlight differences in achieving equivalence between source and target texts through comparative analysis of selected passages. It draws on Nida’s concepts of formal and dynamic equivalence and Venuti’s domestication and foreignization strategies to evaluate the effectiveness of AI tools. The human-versions of the target texts are not included in the study, since it focuses on the performance of different AI-assisted translation tools rather than comparing the human and AI in terms of translation abilities. The results indicate that while ChatGPT and Gemini AI balance readability and cultural nuance more effectively, DeepL often produces literal yet less nuanced translations. Despite improvements in AI translation, challenges remain in handling idiomatic expressions, humour, and cultural references, with errors such as gender mismatches underscoring the need for human intervention. The study concludes that AI tools can complement human translators but cannot replace the creativity, cultural sensitivity, and contextual understanding required for high-quality literary translations.
dc.identifier.endpage117
dc.identifier.issn2146-2879
dc.identifier.issn2717-6231
dc.identifier.issue3
dc.identifier.startpage81
dc.identifier.urihttps://hdl.handle.net/20.500.12507/2537
dc.identifier.volume14
dc.language.isoen
dc.publisherKırıkkale Üniversitesi
dc.relation.ispartofKırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
dc.relation.publicationcategoryMakale - Ulusal Hakemli Dergi - Kurum Öğretim Elemanı
dc.rightsinfo:eu-repo/semantics/openAccess
dc.snmzKA_DergiPark_20250215
dc.subjectYapay Zekâ
dc.subjectEdebi Çeviri
dc.subjectÇeviride Eşdeğerlik
dc.subjectDinamik ve Biçimsel Eşdeğerlik
dc.subjectÇeviride İnsan-Yapay Zekâ İşbirliği
dc.subjectArtificial Intelligence
dc.subjectDynamic and Formal Equivalence
dc.subjectEquivalence in Translation
dc.subjectHuman-AI Collaboration in Translation
dc.subjectLiterary Translation
dc.titleYapay Zekâ ve Edebi Çeviride Eşdeğerlik Sorunu Üzerine Bir Örnek İncelemesi: Halide Edib Adıvar'ın 'Sinekli Bakkal' Romanının İngilizceye Çevirisi
dc.title.alternativeA CASE STUDY ON ARTIFICIAL INTELLIGENCE AND THE PROBLEM OF EQUIVALENCE IN LITERARY TRANSLATION: TRANSLATION OF THE NOVEL ‘SINEKLI BAKKAL’ BY HALIDE EDIB ADIVAR INTO ENGLISH
dc.typeArticle

Dosyalar