Yapay Zekâ ve Edebi Çeviride Eşdeğerlik Sorunu Üzerine Bir Örnek İncelemesi: Halide Edib Adıvar'ın 'Sinekli Bakkal' Romanının İngilizceye Çevirisi
[ X ]
Tarih
2024
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Kırıkkale Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Bu çalışma, Halide Edib Adıvar'ın Sinekli Bakkal adlı eserinin ChatGPT, DeepL ve Gemini AI tarafından yapılan çevirilerini karşılaştırarak yapay zekanın edebi çevirideki yeteneklerini ve sınırlamalarını araştırmaktadır. ChatGPT ve Gemini, geniş dil yeteneklerine sahip açık yapay zekâ modelleri olup, yalnızca çeviri değil, metin üretimi ve dil anlama gibi çok çeşitli görevleri de yerine getirirken, DeepL özel olarak çeviri odaklı tasarlanmış bir yazılımdır. Çalışmanın amacı, bu farklı türdeki yazılım araçlarının kaynak metindeki anlamı, duyguyu ve kültürel bağlamı hedef dile aktarımda nasıl bir performans sergilediğini incelemektir. Nitel bir araştırma yöntemi olan tematik örnekleme metodu kullanılan çalışmada, seçilen paragrafların karşılaştırmalı analizi yoluyla araştırma, kaynak ve hedef metinler arasında eşdeğerliğe ulaşmadaki farklılıkları vurgulamaktadır. Yapay zekâ araçlarının etkinliğini değerlendirmek için Nida'nın biçimsel ve dinamik eşdeğerlik kavramlarından ve Venuti'nin yerlileştirme ve yabancılaştırma stratejilerinden yararlanmaktadır. Çalışma, insan ve yapay zekâ arasındaki çeviri yeteneğini karşılaştırmaktan ziyade, farklı yapay zeka destekli çeviri araçlarının performanslarını karşılaştırmayı amaçladığı için, tamamen insan tarafından çevrilmiş bir erek metin çalışmaya dahil edilmemiştir. Sonuçlar, ChatGPT ve Gemini AI'nın okunabilirlik ve kültürel farklılıkları daha etkili bir şekilde dengelerken, DeepL'nin genellikle tam anlamıyla ancak daha az nüanslı çeviriler ürettiğini göstermektedir. Yapay zekâ çevirisindeki gelişmelere rağmen, deyimsel ifadeleri, mizahı ve kültürel referansları ele almada zorluklar ve cinsiyet uyumsuzluğu gibi hatalar insan müdahalesine olan ihtiyacı vurgulamaktadır. Çalışma, yapay zekâ araçlarının insan çevirmenleri tamamlayabileceği ancak yüksek kaliteli edebi çeviriler için gereken yaratıcılığın, kültürel duyarlılığın ve bağlamsal anlayışın yerini alamayacağı sonucuna varmaktadır.
This study explores the capabilities and limitations of artificial intelligence (AI) in literary translation by comparing translations of Halide Edib Adıvar's Sinekli Bakkal produced by ChatGPT, DeepL, and Gemini AI. ChatGPT and Gemini are open AI models with broad language capabilities, performing a wide range of tasks, not just translation but also text generation and language understanding, while DeepL is software specifically designed with a focus on translation. The study, in which thematic sampling method is utilized as a qualitative research method, it is aimed to highlight differences in achieving equivalence between source and target texts through comparative analysis of selected passages. It draws on Nida’s concepts of formal and dynamic equivalence and Venuti’s domestication and foreignization strategies to evaluate the effectiveness of AI tools. The human-versions of the target texts are not included in the study, since it focuses on the performance of different AI-assisted translation tools rather than comparing the human and AI in terms of translation abilities. The results indicate that while ChatGPT and Gemini AI balance readability and cultural nuance more effectively, DeepL often produces literal yet less nuanced translations. Despite improvements in AI translation, challenges remain in handling idiomatic expressions, humour, and cultural references, with errors such as gender mismatches underscoring the need for human intervention. The study concludes that AI tools can complement human translators but cannot replace the creativity, cultural sensitivity, and contextual understanding required for high-quality literary translations.
This study explores the capabilities and limitations of artificial intelligence (AI) in literary translation by comparing translations of Halide Edib Adıvar's Sinekli Bakkal produced by ChatGPT, DeepL, and Gemini AI. ChatGPT and Gemini are open AI models with broad language capabilities, performing a wide range of tasks, not just translation but also text generation and language understanding, while DeepL is software specifically designed with a focus on translation. The study, in which thematic sampling method is utilized as a qualitative research method, it is aimed to highlight differences in achieving equivalence between source and target texts through comparative analysis of selected passages. It draws on Nida’s concepts of formal and dynamic equivalence and Venuti’s domestication and foreignization strategies to evaluate the effectiveness of AI tools. The human-versions of the target texts are not included in the study, since it focuses on the performance of different AI-assisted translation tools rather than comparing the human and AI in terms of translation abilities. The results indicate that while ChatGPT and Gemini AI balance readability and cultural nuance more effectively, DeepL often produces literal yet less nuanced translations. Despite improvements in AI translation, challenges remain in handling idiomatic expressions, humour, and cultural references, with errors such as gender mismatches underscoring the need for human intervention. The study concludes that AI tools can complement human translators but cannot replace the creativity, cultural sensitivity, and contextual understanding required for high-quality literary translations.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Yapay Zekâ, Edebi Çeviri, Çeviride Eşdeğerlik, Dinamik ve Biçimsel Eşdeğerlik, Çeviride İnsan-Yapay Zekâ İşbirliği, Artificial Intelligence, Dynamic and Formal Equivalence, Equivalence in Translation, Human-AI Collaboration in Translation, Literary Translation
Kaynak
Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
14
Sayı
3
