Kanûnî devri ihtişamının divan şiirine yansıması (Hayâlî, Bâkî ve Taşlıcalı Yahyâ divanlarında değerli taşlar)

Abstract

16 yüzyıl Osmanlı Devleti'nin en parlak devridir. Özellikle Kanûnî Sultan Süleyman'ın saltanat yıllarında devlet siyasî, askerî, ekonomik, sosyal vb. pek çok alanda zirveye ulaşmıştır. Bu durum hiç şüphesiz edebiyata da yansımış ve Divan şiiri bu dönemde üstat şairlerini yetiştirmiştir. Kanûnî Sultan Süleyman'ın lütuf ve ihsanlarına nail olan şairlerden başlıcaları Hayâlî, Bâkî ve Taşlıcalı Yahyâ'dır. Bu tezde, adı geçen şairlerin divanlarında yer alan değerli taşlardan hareketle başta Kanûnî devri olmak üzere 16. yüzyılın zenginliğinin divan şiirine nasıl yansıdığı sorusuna cevap aranmıştır. Söz konusu divanlarda hangi değerli taşların bulunduğu, bu değerli taşlarla kurulan tamlamalar, ilişkilendirildikleri unsurlar seçilen şiir ve beyitler yoluyla araştırılmıştır. Ayrıca tezde, bu divanlarda yer alan değerli taşların kullanım sıklıkları ve kazandıkları farklı anlamlarda incelenmiştir. Çalışmaya redifi değerli taşlarla kurulmuş şiirler de dâhil edilmiştir. Böylece metin merkezli bu tezde "şair-patron" ilgisi de dikkate alınarak, 16. yüzyıldaki ihtişamın Divan şiirine etkisi Hayâlî, Bâkî ve Taşlıcalı Yahyâ divanlarında yer alan değerli taşlar yoluyla ortaya konmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: 16. yüzyıl, Kanûnî Sultan Süleyman, Hayâlî, Bâkî, Taşlıcalı Yahyâ, değerli taşlar.

16 th century was the most brilliant term of the Ottoman Empire Especially during the reing of Kanûnî Sultan Süleyman, the state reached the summit of political, military, economic, social etc. areas. This situation is undoubtedly reflected in literature and Divan poetry raised master poets in this period. The leading poets of Kanûnî Sultan Süleyman's bounty and benevolence were Hayâlî, Bâkî and Taşlıcalı Yahyâ. The answer to the question of how the 16 th century richness reflected to the Divan poetry was first sought in the works of the poets mentioned in this thesis. In which precious stones were found in the divans, the constroctions established with these precious stones, the elements they were associated with were investigated through selected poems and couplets. Also in the thesis, the frequency of usage of precious stones in these divans and their different meanings were examined. Poems built with precious stones were alsoincluded. Thus taking into consideration the interest of the "poet-boss" in this text-centered thesis, the effect of the magnificence of the 16 th centry on the Divan poetry was tried to be revealed through precious stones in the divans of Hayâlî, Bâkî and Taşlıcalı Yahyâ. Keywords: 16 th century, Kanûnî Sultan Süleyman, Hayâlî, Bâkî, Taşlıcalı Yahyâ, precious stones.