AİLE HUKUKUNDA VESAYET VE UYGULAMADA VESAYET DAVALARI

Abstract

1982 Anayasası'nın ikinci maddesinde sosyal devlet olmak Türkiye Cumhuriyeti devletinin nitelikleri arasında sayılmıştır. Sosyal devlet ilkesinin gereklerinden biri, devletin zayıf ve savunmasız vatandaşlarının kişisel ve ekonomik çıkarlarını gözetmesidir. Korunmaya muhtaç olanlar arasında çocuklar ilk sırada yer almaktadır. Kural olarak, çocuklar ebeveynlerinin velayeti altındadır. Kanun, çocuğun çıkarlarını en iyi koruyacak kişinin anne-baba olduğu varsayımından hareket ederken bununla birlikte, bazı durumlarda çocuk ebeveynlerinin velayeti dışında olabilir. Bu durumda çocuğun menfaatini korumak isteyen kanunumuz vesayet müessesesini düzenlemiştir. Vesayet ve velayet birbirini ikame eden kurumlardır. Vesayet, yalnızca çocukları değil, ergin olmakla birlikte kendi kişisel ve ekonomik hak ve menfaatlerini koruyamayacak durumdaki vatandaşlar için de bir güvencedir. Kanunda sınırlı olarak sayılan hallerden bir ya da bir kaçının bulunmasıyla zorunlu olarak kamu eliyle korunma söz konusu olabileceği gibi, ergin kişinin yine kanunda sayılan belirli koşulların bulunması durumunda tamamen kendi istek ve arzusuyla, kişisel ve ekonomik çıkarlarının kamu eliyle korunmasını istemesi de mümkündür. Bu gibi hallerde de vesayet kurumu devreye girer. Gerek küçük olması, gerekse kısıtlanması nedeniyle korunma ihtiyacı duyan kişi adına her türlü işlemi yapmak ve onun kişiliğine ve mallarına özen gösterip korumakla yükümlü bulunan kişi ise vasidir. Vasi, kanunda belirtilen niteliklere sahip, vasiliğin olumlu ve olumsuz koşullarını taşıyan kişiler arasından vesayet makamı tarafından belirli bir süre için atanır. . Vasi, görevi süresince kanunda belirtilen hak ve yükümlülüklere sahip olmakla birlikte, küçüğün ve kısıtlının her türlü kişisel ve ekonomik menfaatlerini korumak ve vesayet makamına periyodik olarak hesap vermek zorundadır. Vesayet altındaki kişinin malvarlığını eksiksiz teslim etmekle yükümlüdür. Aksi halde vasi tazminattan sorumlu olabilir. Kurumun korumak istediği kişilerin korunması, sosyal hayata uyumları, bazı ekonomik ve kişilik hak ve yükümlülüklerinin yerine getirilmesi bu kurumun her yönden sağlıklı işleyişine ve gelişmesine bağlıdır. Dolayısıyla vesayet organları olan vasi, vesayet makamı ve denetim makamının şekli olarak var olması tek başına vesayet altındaki kişinin korunmasını sağlamaya yetmez. Belirtilen amaçları yerine getirmedikleri takdirde bu organlar zamanla işlevsiz birer kurum haline dönüşürler. Bu sebeple bu durum söz konusu organların her açıdan desteklenmesi ve geliştirilmesini gerekli kılar. Türk kanun koyucu 4721 sayılı yeni Türk Medeni Kanununu kabul etmiş ve 1 Ocak 2002 tarihinde yürürlüğe koymuştur. Kanun vesayet alanında da bazı reformlar yapmıştır. Bu reformlar kurumun işleyişine katkı sağlamış ve eski hukuk döneminde oluşan boşlukları doldurmuştur. Bu düzenlemeler dikkate alındığında, vesayet altındaki kişi ile vesayet organlarının adeta bütünleştiği görülmektedir. Vesayet organları, vesayet altındaki kişinin zaaflarını tamamlar, kişiliğini korur, onun adına ekonomik ve hukuki işlemlerde bulunur. Bunu yaparken de çıkarlarını gözetmek zorundadır. Kısacası, küçüklerin sosyal hayata hazırlanması ve kısıtlıların haklarını kaybetmeden yaşamalarının düzenlenmesi vesayet kurumlarının başarısına bağlıdır. Anahtar Kelimeler: Vesayet , vasi, kısıtlama, vesayet makamı