REŞAT NURİ GÜNTEKİN’İN SALGIN ÖYKÜSÜNDE HASTALIK, TOPLUM VE BÜROKRASİ

Abstract

Salgınlar insanlık hafızası üzerinde derin izler bırakan olaylardır. Tarih boyunca pek çok kez pandemi boyutuna varan salgınlar yaşanmıştır. Son yıllarda Çin’de baş gösteren koronavirüs salgını bir pandemiye dönüşerek bütün dünyayı etkisi altına almıştır. Bu durum, salgınların insan hayatı üzerindeki etkilerini çeşitli açılardan incelemeyi zorunlu kılmaktadır. Sanatla toplum arasındaki sıkı bağ göz önüne alınırsa salgınların sanatsal eserlere konu olmaması düşünülemez. Çalışmamızda, Anadolu’nun ücra bir köyünde yaşanan bir salgın olayını konu edinen Reşat Nuri Güntekin’in Salgın isimli eserini ele alacağız. Bir uzun öykü olan bu eserde olaylar II. Meşrutiyet döneminde geçmektedir. Öyküde salgın hadisesi hem toplumdaki batıl inançların yarattığı yanlış algıları hem bürokrasideki yozlaşmayı gözler önüne sermek için bir vesileden ibarettir. Karlıbel köyünde yaşanan salgın karşısında köylüler kaderci bir tavır takınmakta ve köy öğretmeninin akılcı tedbirler alma teklifini reddetmektedirler. Öte yandan bürokratların salgın karşısındaki tutumları da kurumlardaki yozlaşmanın “salgın” derecesinde yaygın, tehlikeli ve bulaşıcı olduğunu göstermektedir. Kurumlardaki yozlaşmaya karşı mücadele eden kişinin bir öğretmen olması ise tarihsel ve sosyolojik açıdan anlamlıdır. Öğretmen Cevdet salgın karşısında hem köylülerle hem de bürokratlarla mücadele etmektedir. Bu çerçevede Cevdet eğitim kurumuna Türk modernleşmesi bağlamında yüklenen sorumluluğu üstlenmiştir. İdealist bir öğretmen olan Cevdet’in mücadele ettiği salgın hem hastalığın kendisidir hem de toplumdaki geriliğin ve bürokrasideki yozlaşmanın bir alegorisidir. Böylece salgın idealist bir öğretmenle toplum ve bürokrasi arasındaki mücadele alanı hâline gelmiştir.