Yerel yönetimler ve kentsel dönüşüm: diyarbakır büyükşehir belediyesi örneği

Abstract

Kentlerin gelişmeye başlaması ve bu gelişimde insan gücüne olan ihtiyacın artmasıyla birlikte insanlar kırsal alanlardan kentlere göç etmeye başlamışlardır. Bu göç süreci ilk zamanlar kentlerin insan ihtiyacını karşılaması yönüyle olumlu karşılansa da gerek kentlerde ulaşılabilen imkânlar, gerekse kentlerdeki yaşamın cazibesi insanların akın akın bu alanlara gelmesine neden olmuştur. Zaman içinde artan nüfus hareketi ise ihtiyacın ve arzın üstüne çıkmıştır. Kentlere gelen bireylerin yaşadıkları sorunların başında ise barınma sorunu gelmektedir. Bu sorunun ortaya çıkması ve gelişmesi ile kentsel dönüşüm kavramı da gündeme gelmiştir. Nitekim kentlerin aşırı nüfuslanması nedeniyle kent dokusu içinde yetersiz kalan barınma imkânlarının kentlerin etrafında plansız yapılanmalarla giderilmesi sonucunda meydana gelen çarpık kentleşmelerin düzenlenmesi amacıyla ortaya çıkan bir kavramdır. Gecekondulaşma şeklinde ortaya çıkan ilk çarpık yapılanmalar, tek tek yapılardan zamanla mahallelere ve hatta semtlere kadar ilerlemişlerdir. Bu denli sayıları artan yapılar, sayılarıyla doğru orantılı olarak meydana getirdikleri sorunların da artmasına neden olmuşlardır. Bu sorunların başlıcaları gerek alt yapı eksikliklerinden kaynaklı sağlık sorunları, gerek hizmetlerin yeterince götürülememesinden kaynaklı eksiklikler ve gerekse kentin dokusunda oluşturulan bozulmalardır. Kentlere yapılan göçler engellenemeyince zamanla sorunların çözümü için farklı yollar denenmesi hususu gündeme gelmiş ve kentsel dönüşüm uygulamalarının önem seviyesi artmıştır.Kentsel dönüşüm kavramı kentlerin dokularıyla ilgili olsa da esasında kentlerde barınan insanların doğrudan etkilendiği bir uygulama çeşididir. Bu nedenle kentsel dönüşümün odak noktasında insan vardır. Ancak yapılan dönüşüm faaliyetleri gözlemlendiğinde maalesef insan faktörünün pek de göz önüne alınmadığı görülmektedir. Bunun yanı sıra dönüşüm faaliyetleri salt yapılaşma olarak algılanmakta ve kavramın özünden uzaklaştırılmaktadır. Özellikle kentsel dönüşüm adı altında lüks yapıların meydana getirilmesi dönüşüm esnasında malları kamulaştırılan bireylerin tekrar aynı yerde mülk edinmesini zorlaştırmakta ve mağdur olmalarına neden olmaktadır. Ayrıca halkın dönüşüm konusunda bilinçlendirilmemesi ve kentsel dönüşüm konusundaki yasal karmaşıklıklar da uygulamaların tam anlamıyla yapılmasını ve istenen verimin alınmasını engellemektedir.