"Yeni Gün" ve Maitrisimit Orta Asya Dinler Tarihinin Sorunları
[ X ]
Tarih
2018
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Mehmet ÖZDEMİR
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Yeni Gün (ya?ı kün) kavramı Eski Türk Budizmi, dinler tarihi ve Türkoloji araştırmalarında sık sık tartışılagelmiş, ancak bu kavramla bağlı güçlükler henüz çözülememiştir. Bugüne dek belli açıklamalar rivayet edilse de buna bir açıklama getirilememiştir. Elyazmalarda geçen bu kavramla ilgili tanıklar bugünkü bilgilerimize göre epey yüzyıl geriye dayanmaktadır, zira şu an elimizde Mani nüshaları ve Eski Uygurların erken Budist edebiyatına dair (10.y.y.) belgeler bulunmaktadır. Daha Moğollar devrinde (13. /14. y.y.) ya?ı kün kelimesi sık sık kullanılmaktaydı. Uygurca Maitrisimit'te çok sayıda tanık bulunmaktadır; bundan ötürü araştırmalarda bu tanıklar önemle dikkate alınmıştır. Burada bazı kilit noktalar bakımından ‘ya?ı kün'ün semantiğinin net olarak ortaya konması amaçlanmıştır. Makalenin yazarına göre, bütün önemli tanıklar gözden geçirildiğinde, bugüne dek yapılan açıklamaların, problemi aydınlatmaktan çok karartmaktadır: Yeni ortaya çıkan belgeler/tanıklar, tamamen farklı bağlamlarda yerleşmiş olsalar da, çoğunlukla daha önce yapılan yorumlar çerçevesine uydurulmuştur. Bu da yapılan çözümlerin istisna durumlarda, sanki diğer tanıkların işini de görecek şekilde biçimlendirildiğini göstermekteedir. Bu bağlamda diğer Budist tasavvur ve rituellerle karşılaştırılacak olursa, gözlenilen örtüşmezliğin, kimileri için spesifik Orta Asya’ya özgün düşün dünyasının eseri (Gedankengut) olduğunu ispatlar. Maitrisimit Orta Asyada Budizmin sevilen bir oyun türü örneği gibi gösterilir. Yine de, bütün bu tema çerçevesinde dinler tarihi bakımından önem taşır. Makalede bundan ötürü ya?ı kün kavramı yeniden gözden geçirilmiş ve bunun için şimdiye dek yapılan kısa açıklama denemeleri, tanıkların hepsini gözden geçirilmiştir.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Eski Uygurca, Budizm, Maitrisimit, Yeni Gün, Yenigün, Newruz, Orta Asya Dinler Tarihi, Eski Türk Budizmi
Kaynak
Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
2
Sayı
1
