Divan şiirinde reddiye ve niyâzî-i mısrî'nin fuzûlî'ye yazdığı bir reddiye

Abstract

Arapça "redd" kökünden türetilmiş "reddiye", sözlüklerde "bir fikri reddetmek için yazılan yazı" olarak tanımlanır. Divan şiiri terminolojisinde ise daha çok bir şairin şiirindeki bir düşünceye karşı çıkmak için yazılan şiirler reddiye olarak kabul edilir. Reddiyeler "nakiza/nakize" benzeri şiirler olmaları nedeniyle divan şiiri nazire geleneği içinde değerlendirilmesi gereken manzumelerdir. Bilindiği gibi "nazire" bir şairin şiirine, aynı vezin ve kafiyede yazılan benzer şiir anlamına gelir. Divan şairleri arasında oldukça yaygın olan nazire yazma geleneği, aynı zamanda şairleri yetiştiren bir "okul" işlevi görmesi yönüyle de önemlidir. Nakizanın nazireden farkı, örnek alınan şiirdeki (zemin şiirdeki) fikirlere benzer değil aykırı düşüncelerin yer almasıdır. Reddiyelerde de nakizalarda olduğu gibi zemin şiirde yer alan düşüncelere karşı çıkılır. Ancak, reddiyelerin nakizalardan farkı, özellikle din ve ibadetle ilgili düşüncelere karşı çıkmak için yazılan şiirler olmalarıdır. Bu yazıda çeşitli kaynaklarda verilen bilgilerden yararlanılarak reddiye tanımlanıp özellikleri tespit edilecek; 17. yüzyıl şairi Niyâzî-i Mısrî'nin, 16. yüzyılın büyük şairi Fuzûlî'nin ibadetle ilgili görüşlerine yer verdiği gazeline yazdığı reddiye incelenecektir. Söz konusu şiirlerin incelenmesiyle, Divan şiirinde gazel nazım şekliyle reddiye yazma geleneğine açıklık getirilmeye çalışılacaktır.

"Reddiye", which is derived from the word "redd" in Arabic, is described as a kind of text that is written for rejection of an idea. Furthermore, in Divan poetry, poems that are written for rejection of an idea in another poem are accepted as reddiye. Reddiyes are poems that should be considered in the nazire tradition of Divan poetry, since they are poems like "nakiza/ nakize". As is well known, "nazire" means similar poem that is written for a poet's poem with the same rhythm and rhyme. Nazire writing tradition, which is quite common among Divan poets, is also significant since it functions as a school that trains poets. The difference between nakiza and nazire is that in nakiza, there are opposite ideas, not similar, to ideas in the original poem. In reddiyes, it is also opposed to the ideas in the original poem, as in nakizas. However, the difference between reddiyes and nakizas is that reddiyes are the poems, which are written to oppose ideas about religion and worship. In this article, reddiye will be defined and its features will be determined by using the literature mentioned, and 17th century poet, Niyâzî-i Mısrî's reddiye, which is written for 16th century poet, Fuzûlî's "gazel" that is about his ideas on worship will be analyzed. To conclude, this article basically tries to explain "reddiye" writing tradition with gazel poem in Divan poetry by examining the poems in question.