DERLEME SÖZLÜĞÜ’NDEKİ TÜRKÇE ZOOLOJİ (HAYVAN BİLİMİ) TERİMLERİ

Abstract

Türkler, en eski zamanlardan itibaren gerek göçebe (konargöçer, atlı göçebe) gerekse yerleşik hayatta hayvanlarla daima iç içe yaşamış ve karada, havada ve denizde yaşayan her türlü hayvan ve bu hayvanlarla ilgili konular etrafında geniş bir söz varlığı oluşturmuşlardır. Bu söz varlığının dildeki en güçlü akisleri de halk ağızlarına yansımıştır. Bugün Türkiye Türkçesi ağızları hayvanlar hakkında ölçünlü dile kıyasla daha zengin ve ayrıntılı bir söz varlığına sahiptir. Türk Dil Kurumu tarafından Türkiye Türkçesi ağızlarının kapsamlı bir sözlüğü olarak yayımlanan Derleme Sözlüğü adlı külliyatta da pek çok söz varlığı verisi bulunur. Bu söz varlığı verilerinin büsbütün tespit edilip detaylı bir şekilde incelenmesi de Türk dilinin geçmişten günümüze tüm yönleriyle korunmuş ve yaşatılmış kendine özgü birtakım özelliklerinin ortaya çıkartılması bakımından büyük bir önem taşır. Yüksek lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışmada, Türk dili ve kültür tarihi açısından oldukça önemli yere sahip olan Derleme Sözlüğü esas alınarak Türkiye Türkçesi ağızlarının söz varlığında yer alan hayvanlar ve onları doğrudan inceleyen zoolojiyle ilgili malzemenin tamamı taranmış ve taramadan elde edilen malzeme dil merkezli incelenmiştir. Dört bölüm halinde hazırlanan çalışmanın temelini oluşturan üçüncü bölümde Derleme Sözlüğü ekseninde tespit edilen malzemenin zoolojik esaslara göre sınıflandırılması yapılmış ve bu sınıflandırma sonucunda toplam 16 ana bölüm ve alt dalları ortaya konmuştur. Bölüm başlıkları altında alfabetik olarak sıralanan sözcükler yapı bakımından tasnif edilmiş, aynı zamanda etimolojik açıdan ele alınıp değerlendirilmiştir. Böylece tüm bunlardan yola çıkarak hayvanların ve zoolojinin Anadolu halkının hayatındaki yeri ve önemi saptanmaya çalışılmıştır.