Divan Şiirinde “Âb” Motifinin Methiye Unsuru Olarak Kullanımı: Hayretî’nin “Âb” Redifli Kasidesi

Abstract

Divan şairlerinin din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla kaleme aldıkları kasidelerde sıkça doğa unsurlarını ilham kaynağı olarak kullandıkları bilinmektedir. Şairler, özellikle kelime redifli kasidelerde, redif olarak seçtikleri unsurları türlü sanatlar yoluyla övdükleri kişiler ile ilişkilendirerek şiirlerini kurarlar. Bu açıdan seçilen motifin, o şiirin hareket noktasını oluşturduğu söylenebilir. Gök cisimleri (güneş, ay, yıldızlar...), çiçekler (gül, gonca, nergis, lale, yasemin, erguvan...), deniz ve akarsular, kuşlar (bülbül, tûtî, keklik, anka, simurg, hüma, kaknus...), ağaçlar (servi, tuba...) divan şairlerinin şiirlerine konu edindikleri doğa unsurlarının başında gelir. Divan şairinin şiirlerinde yer verdiği tabiatla ilgili unsurlarından biri de şüphesiz "su"dur. Farsçada "âb", Arapçada ise "mâ" kelimeleriyle karşılanan "su" motifinin Divan şairleri için farklı çağrışımlara kapı açan bir unsur olduğu görülmektedir. Hayretî, 16. Yüzyıl Vardar Yenicesi şairlerindendir. Rumeli coğrafyası içerisinde yer alan Vardar Yenicesi, şiirlerinde pek çok ortak özellik bulunan Hayalî, Usulî, Yusuf-ı Sîneçâk, Aşkî, Derunî, Garibî, Günahî gibi şairler yetiştirmesinden ötürü edebiyat tarihi açısından önemli bir yere sahiptir. Bu makalede, Hayretî'nin Kanuni Sultan Süleyman'a sunduğu "âb" redifli kasidesi incelenerek bu kasideden hareketle Divan şiirinde "âb" motifinin bir methiye unsuru olarak nasıl yer aldığı belirlenmeye çalışılacaktır. Kasidede "âb" motifinin hangi özellikleriyle konu edildiği, kurulan tamlamalar, ilişkilendirildiği sanatlar ortaya konulacak; böylelikle Divan şiirinde "âb" motifinin yeri, seçilen kaside metninden yola çıkılarak tespit edilecektir

It is known that Divan poets often use nature elements in their kasidas which are written so as to praise statesmen and religious leaders. Poets, establish their poems by associating the redif elements they select with the people they praise by means of different arts, especially in kasidas with redif. In this respect, it can be stated that the selected motif forms the moving point of the poem. Celestial bodies (sun, moon, stars…), flowers (rose, rosebud, daffodil, tulip, jasmine, redbud), the sea and rivers, birds (nightingale, parrot, partridge, phoenix, simurg, hüma, kaknus...), trees (cypress, tuba...) are the leading nature elements that divan poets use as subjects in their poetry. One of the nature elements the Divan poets use is undoubtedly “water”. It is seen that the “water” motif, which is “mâ” in Arabic and “âb” in Persian, is an element that leads to a variety of different connotations for Divan poets. Hayretî is one of the Yenice of Vardar poets of the 16th century. The Yenice of Vardar which is located in the Rumelian geography has an important place in terms of literature history; because poets such as Hayalî, Usulî, Yusuf-ı Sîneçâk, Aşkî, Derunî, Garibî, Günahî of whose poetry share common features were raised there. In this article, the way the “âb” motif takes place in Divan poetry as an element of praise, the features the “âb” motif is mentioned in the kasida, the phrases and the arts associated with it are going to be identified by examining Hayretî’s kasida with the redif “âb” that was presented to Süleyman the Magnificent. In this way the place of the “âb” motif in Divan poetry is going to be detected by the text of the selected kasida