Mevlânâ Rubâîlerinin Feridüddin Attâr' ın Mantıku't tayr'ındaki tasavvufî mertebelere göre incelenmesi

Abstract

Mevlânâ, XIII. yüzyılda yaşamış tasavvuf ve riyazet aracı başta olmak üzere hocaları ve dostu Şems'in gayretleriyle aydınlanıp kemale ermiş, sadece doğduğu yetiştiği topraklarda değil tüm dünyada; engin fikirleri ve mananın tüm güzellikleri ve sırlarını ancak sezebildiğimiz şiirleriyle tanınmış, yaşadığı dönemde sultanların, bilginlerin, halkın sevgisine kavuşmuş önemli bir inanç önderi, sufi ve şairdir. Tasavvuf, genel olarak İslâm mistizmi olarak kabul edilmekle birlikte bu hareket sahası içinde bulunan sufi / salik ise Hakk'a ulaşmaya çalışan kişi olarak yer alır. Tasavvuf yoluna giren salik, Hakk'a ulaşmak için sıkıntılara katlanıp halden hale geçerek bir mertebeye / makama ulaşır. Tasavvuf ve Mevlânâ'nın eserleri mevzunda birçok çalışma yapılmasına rağmen Mevlânâ'nın rubâîlerindeki tasavvufî mertebeleri inceleyen bir çalışmanın bulunmaması tezimizin hazırlanması için zemin hazırlamıştır. Bu çalışmada tasavvufla beslenip büyümüş bir şair olan Mevlânâ'nın rubâîlerinin Matıku't Tayr adlı eserden hareketle hangi mertebede / makamda iken söylendiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Tezimiz beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde giriş, ikinci bölümde Mevlânâ Celâleddin Rumî'nin yaşamı, üçüncü bölümde bir nazım şekli olan rubâî, Mevlânâ'nın rubâîleri ve Mevlânâ'nın rubâîleri üzerine yapılan çalışmalar, dördüncü bölümde tasavvuf, Mevlânâ rubâîlerindeki makamların kaynakları, Feridüddin Attâr'ın Mantıku't Tayr'ında Yer Alan Tasavvufî Mertebeler ile rubâîlerdeki tasavvufî mertebeler / makamlar incelenmiş, beşinci bölümde ise bir sonuca varılmıştır. Böylece bu çalışmayla; Mevlânâ ve Mevlânâ'nın rubâîlerindeki tasavvufi mertebeler / makamlar konusuna açıklık getirilmeye çalışılmıştır.

Mevlana who lived in the 13th century, was enlightened and reached maturity with mainly asceticism and mysticism, the efforts of his master and friend "Şems" is an important opinion leader, poet and mystic well-known with his deep thoughts and poems that we could just find the all beauties and secrets of the meaning not only in the territories he was born and grew up but also all around the world, also attaining the love of the sultans, scholars and the people in the period that he lived in. Sufism is generally considered as Islamic mysticism while sufi is a person who tries to reach God in this field. The sufi who has a path in mysticism reaches to a rank by enduring many difficulties in various situations Although there are many studies on sufism and the works of Mevlana, the lack of a study examining the sufistic ranks in the rubaies of Mevlana paved the way for the preparation of our thesis. In this study, it was tried to determine in what rank the rubaies were told by Mevlana who was a poet nourished and growing up with mysticism, with reference to the work Matıku't Tayr. Our thesis consists of five sections. The introduction in the first section; the life of Mevlana Celaleddin Rumi in the second section; rubaie as a type of verse, Mevlana's rubaies and the studies on Mevlana's rubaies in the third section; Sufism, the sources of sufistic ranks in Mevlana's rubaies, the sufistic ranks in Feridüddin Attar's work, Mantıku't Tayr and the sufistic ranks in rubaies in the fourth section have been examined and a conclusion has been made in the fifth section. Thus, this study is aimed to be the source for the researches to be done on the subject of Mevlana and sufistic ranks in the Mevlana's rubaies.