Sermaye Piyasası Kanuna tâbi anonim ortaklıklarda hisse devri

Abstract

Sermaye piyasasında yaşanan ekonomik ve finansal gelişmeler bilgisayar sisteminden faydalanmayı zorunlu kılmıştır. Dolayısıyla bilgisayar sisteminde kayıtların tutulması ve işlemlerin bu sistemler üzerinden yapılması hisse devrinde de farklı bir sürecin yaşanmasına neden olmuştur. Bunun sonucunda hisselerin senede bağlanması yerine elektronik ortamda bilgisayarlar vasıtasıyla kaydedilmesi ve izlenmesi gerekliliği doğmuştur. Bu değişim anonim ortaklığın sermaye piyasasındaki yerini de değiştirmiştir. Bir halka açık anonim ortaklık kavramı ortaya çıkmıştır. Sistemin getirdiği ihtiyaçlar nedeniyle, anonim ortaklıklar alanında yer alan mevcut hukuki düzenlemeler, yeniden şekillendirilmiştir. Ortaya çıkan HAAO kavramıyla, sermaye piyasalarında işlem hacimleri artmış ve ortaklık hisselerinin devri TTK'da yer almayan, SPK'da düzenlenen çeşitli düzenlemelerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Çalışma konumuz olan ?Sermaye Piyasası Kanunu'na Tabi Anonim Ortaklıklarda Hisse Devri? incelemesi, bu noktadan hareketle doğmuştur. Sermaye piyasalarındaki katılımdaki artış ve özellikle hisse senetlerinin ihracındaki niceliksel büyüme, beraberinde bazı hukuki problemleri de doğurmuştur. Bu problemlerin doğduğu hukuki ilişkilerden ilk akla gelenler; hisse senetlerin HAAO tarafından halka arzı, aracı kuruluşla halka arza aracılık sözleşmesinin kurulması, İkinci el piyasada HAAO yatırımcı sıfatı ile hareket etmesi nedeniyle aracı kuruluşla alım satıma aracılık sözleşmesinin kurulması, hisselerin kaydileştirilmesi, Takasbank'ta saklanması, İMKB'de devri, hisselerin zorunlu çağrıya konu olması ve zorunlu çağrı sisteminin işletilerek hisselerin devridir. Aslında sorun hisse senetlerinin hukuki niteliğinden kaynaklanmaktadır. Hisse senetleri menkul kıymet niteliğinde olan kıymetli evraklardır. Bu nedenle TTK'da düzenlenen kıymetli evraka ilişkin sıkı şekli kurallara tabidirler. Hisse senetlerinin nama ve hamiline yazılı olması aynı nitelikteki kıymetli evraka ilişkin düzenlemelere de tabi olmalarını beraberinde getirmektedir. Anonim ortaklıklarda hisse kavramı, hissenin senede bağlanması ve tedavülü kaydi sistemin gelmesi ile değişime uğramıştır. HAAO, hisselerini kaydileştirdikten sonra, kaydi merkezi takas sistemi çerçevesinde hissenin devir prosedürü İMKB'da Birinci El, İkinci El ve Toptan Satışlar Pazarında çeşitli şekil ve şartlarda gerçekleşmektedir. Finansal piyasalar içinde yer alan sermaye piyasalarında, anonim ortaklıkların hisseleri, halka arz edilerek hisse devri; İMKB Birinci El Piyasasında, aracı kuruluşla, alım-satıma aracılık çerçeve sözleşmesinin kurulması ve sözleşmenin Takas sisteminde ifasının gerçekleştirilmesiyle olur. Birinci El Piyasasının amacı, hisselerini halka arz eden ortaklığa sermaye sağlamakken, İkinci El Piyasada amaç, daha önce ihraç edilen sermaye piyasası araçlarının alım-satımının yapılmasıdır. Dolayısıyla ikincil piyasada daha önce sermeye piyasası aracını ihraç eden ortaklık dışında alım-satım gerçekleşir. Bu nedenle ortaklığın kasasına sermaye girişi gerçekleşmez. İhracı gerçekleştiren ortaklık bu piyasada aracı kurumla alım satıma aracılık sözleşmesiyle ve bu sözleşmenin Takasbank'ta ifası ile hisse alım-satımı yapabilir.

The ecenomic and financial developments in the capital market have obliged people to take advantage of computer system. The means that keeping records and making transaction over this computer system have been caused being lived a different process even in share transfer. Thus the necessity of being electronically recorded and monitored shares by means of computers instead of being binded shares has occured. Also this exchange has displaced incorporated companies in the capital market. A consept of PHC (Publicly-Held Corporation) has appeared. Legal arrangements in the field of incorporated companies have been reordered by reason of the needs which system brought. With the consept PHC appeared, trading volume has increased and trasfer of partner?s interest has led to the emergence of various regulations which were drawn up in CBM (Capital Markets Board of Turkey), nor included TCC (Turkish Commercial Code). The matter of our study `SHARE TRANSFER IN INCORPORATED COMPANIES UNDER CAPITAL MARKET LAW? was dealt with respect to these regulations. The increase of participation in capital markets and especially the quantitative growth in issue of shares have also brought along some legal problems. These legal problems firstly come to mind are public offering of shares by PHC, forming a brokerage contract with intermediary institutions for public offering, forming an emptiovenditio with intermediary institutions for PHC to act as an investor in second-hand market, being recorded shares and storing in Takasbank, share transfer in ISE (Istanbul Stock Exchange), being subject to mandotary call of shares and share transfer with mandotary call system of shares. As a matter of fact the problem grows out of the legal nature of shares. Shares in property securities are valuable documents. Therefore, commercial papers held in TCC is subject to strict rules formally. Being on behalf of nam and bearer of shares also brings about the same property regulations. The consept of share in incorporated companies has changed by being binded shares and circulation logging system. Transfer procedure of shares in PHC, after dematerialization of their shares, comes to the fruition at first-hand , at second-hand in ISE and at the other forms and conditions in wholesale of share market, in accordance with central book-entry share clearing system. While the aim of first-hand market is to provide capital to the corporation which issued own its own shares to the public, the aim of first-hand market is to make buying-selling of previously issued capital market instruments. Therefore, capital inflows do not occur in the safe of corporation. Corporation exported trade in these markets can purchase and sale by means of intrmediary contract and fılfilling this contract in Takasbank.