TAŞIMA İŞLERİ KOMİSYONCUSUNUN SORUMLULUĞUNUN DENİZ YOLUYLA TAŞIMALAR BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Abstract

“Taşıma İşleri Komisyoncusunun Sorumluluğunun Deniz Yoluyla Taşımalar Bakımından Değerlendirilmesi” adını taşıyan bu çalışmada, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun “Taşıma İşleri” adlı dördüncü kitabının altıncı kısmında TTK m. 917 ile TTK m. 930 arasında düzenlenen taşıma işleri komisyoncusu incelenmiştir. Taşıma işleri komisyoncularını kısaca; yük taşımacılığında uzmanlaşan ve yükün başlangıç noktasından varış noktasına taşıtma edimini taahhüt eden kişi olarak tanımlamak mümkündür. İşbu taahhüdünü yerine getirirken de ekonomik ve hızlı bir şekilde gerçekleştirmek için taşıyıcıların hizmetlerini denizyolu, karayolu veya havayolu olmak üzere ayrı ayrı veya kombinasyon halinde kullanır. Taşıma işleri komisyoncularının, gönderen yük sahiplerine, geniş bir hizmet portföyü sunması ve bahse konu hizmet rollerinin esnekliğinin bir sonucu olarak, taşıma işleri komisyoncuları tarafından işgal edilebilecek yasal roller çeşitlidir. Yasal rolü ile ilgili olarak ortaya çıkan asıl mesele, taşıma işleri komisyoncusunun göndericiye hangi ek eylemleri taahhüt ettiği veya yükümlülüklerini bir taşıyıcının yükümlülüklere yükseltecek başka hangi yükümlülüklerini üstlendiğidir. Rol aldıkları taşıma işlerindeki hareket etme durumlarına göre temsilci ya da asil sıfatıyla yer almaktadır. Ve bu yer alış şekillerince de sorumlulukları biçimlenmektedir. Taşıma işleri komisyoncusunun taşıma işinde asil veyahut temsilci olarak hareket ettiğinin tespiti ise TTK'nın 921., 926. ve 927.maddelerinin tetkiki ile mümkündür. Taşıma işleri komisyoncusunun asil olarak hareket etmesi durumunda taşıyanın hak ve yükümlülüklerin haiz olduğu ilgili hükümlerce düzenlenmiştir. Bu çerçeve deniz ticareti endüstrisinin değişen ihtiyaçları karşısında sıklıkla asil sıfatı ile hareket eden taşıma işleri komisyoncusunun hakkında TTK’nın Beşinci Kitabında düzenlenen Deniz Ticareti Başlığı altında bulunan, dördüncü kısım üçüncü bölüme tekabül eden navlun vii sözleşmesinin üçüncü ayrımında taşıyanın sorumluluğu ve haklarını düzenleyen 1178 ile 1207 madde hükümleri uygulama alanı bulacaktır. Bu çerçeve, çalışmamızda, taşıma işleri komisyoncusunun Türk hukukundaki yerine, taşıma sisteminde teknolojik gelişmeler ve deniz ticareti endüstrisinin değişen ihtiyaçları karşısında taşıma işleri komisyoncusunun yasal rolü ve bu rollere istinaden atfedilen hak ve yükümlülükleri ile denizyolu taşımacılığında üstlendiği hukuki rollere göre taşıma işleri komisyoncusunun hangi andan itibaren ve hangi şartlarla taşıyanın hak ve yükümlülüklere haiz olduğuna ve denizyolu taşımacılığında taşıyan sorumluluğuna değinilecektir.