Divan şiirinde yol (XV-XVI. Yüzyıl)

Abstract

Bir yerden bir yere gitmek için aşılan uzaklığı ifade eden yol; tarz, üslup, yöntem anlamlarına da gelir. Yol, Farsçada râh/reh; Arapçada minhâc/menhec, sebil, sırât, tarîk kelimeleriyle karşılanmaktadır. "Divan Şiirinde Yol" başlığını taşıyan bu tezde, XV. ve XVI. yüzyıllardan seçilmiş divanlardan hareketle yolun Divan şiirindeki yeri, önemi, hangi unsurlarla ilişkilendirildiği gibi konular incelenmiştir. Tezde, yol kavramının Türk kültür ve mitolojisindeki yeri, İslamiyet'te ve tasavvufta nasıl algılandığı ayrıca yola yer veren atasözü ve deyimler tespit edilip Divan şiirinde yolun hangi bağlantılarla söz konusu edildiği ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda öncelikle taranan divanlarda yola karşılık gelen kelimeler ve yol ile kurulan tamlamalar belirlenmiştir. Yolun aşkla ilişkisi, dindeki algılanışı, yolla ilişkilendirilen kişi ve unsurlar ve bunların Divan şiirine yansıması üzerinde durulan konular olmuştur. Böylece bu tezde, yol motifinin Divan şiirindeki anlam dünyası metin merkezli bir yöntemle incelenmiştir. Çalışmanın ek bölümünde ise yol kavramının redif olarak kullanıldığı gazellere yer verilmiştir.

Road meaning is take a distance to go from one place to another, along with this meaning the road also uses as style, method. Road called in Persian as râh/reh; in Arabic minhâc/menhec, sebil, sırât, târik. "Road in the Divan Poetry (XV. - XVI. Century)" as titled in this thesis we handled road metaphor in the Divan Poetry between 15th and 16th centuries. Based on the divan chosen from centuries, the place of the road in Divan poetry, its importance, and the issues related to it were examined. In the thesis, the place of the concept of the road in Turkish culture and mythology, how it is perceived in Islam and Sufism, as well as the proverbs and idioms that include the road are determined and the connections in the Divan poetry are tried to be revealed. In this context, first of all,defined the words corresponding to the road and the deteminave group related with road. The issues related to the relationship of the road with love, its perception in religion, its relevance to the elements of nature and their reflection on the Divan poetry were the subjects. Thus, in this thesis, the world of meaning in road motif divan poetry was examined by a text-centered method. In the appendix of the study, poems where the concept of road is used as a redif are given