Avukatların kişilik özelliklerinin mesleki tükenmişlikleri üzerindeki etkisinin belirlenmesi (Adana Barosu örneği)

Abstract

Tükenmişlik; başarısız olma, yıpranma, enerjinin azalması, isteklerin karşılanamaması sonucunda bireyin iç kaynaklarında meydana gelen tükenme durumu olarak tanımlanmıştır. İnsanlarla yüz yüze çalışan ve onlara hizmet veren meslek gruplarındaki bireylerde, tükenmişlik daha fazla gözlenmektedir. Mesleki sorumlulukları oldukça fazla olan, insanlarla birebir iletişim halinde ve stresli ortamlarda çalışan avukatlar, tükenmişliği yüksek düzeyde yaşama riski taşımaktadır. Avukatların tükenmişlik düzeylerinin azaltılmasına yönelik çalışmalar, mesleki verimliliklerini artırmalarını ve bireylerin haklarına erişmeleri için daha etkili çalışmalarını sağlayacaktır. Tükenmişliğin ne olduğunun, belirtilerinin, buna sebep olan faktörlerin bilinmesi, tükenmişlik yaşayan bireyin farkındalığını artıracak ve bireyi, bunu ortadan kaldırmak için yol arayışına yöneltecektir. Tükenmişliğe etki eden önemli faktörlerden biri, kişilik özellikleridir. Kişilik, bireyi diğerlerinden ayıran özelliklerin toplamı olup, kişiliği değerlendirebilmek için yaygın olarak kabul gören model, beş faktör kişilik modelidir. Büyük beşli olarak da adlandırılan bu model, kişiliği dışadönüklük, nevrotiklik, uyumluluk, sorumluluk ve deneyime açıklık olmak üzere beş boyutta açıklamaktadır. Bu araştırmanın amacı, avukatların kişilik özelliklerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri üzerindeki etkisini belirlemektir. Araştırmanın evrenini Adana il merkezinde görev yapan avukatlar oluşturmaktadır. Anket formu aracılığıyla kolayda ve kartopu örneklem yöntemleriyle 267 avukattan veri toplanmıştır. Verilerin analizinden elde edilen bulgulara göre, nevrotiklik kişilik özelliğinin tükenmişliğin alt boyutlarından duygusal tükenmeyi ve düşük kişisel başarı hissini etkilediği, uyumluluk kişilik özelliğinin duygusal tükenmeyi ve duyarsızlaşmayı etkilediği, sorumluluk kişilik özelliğinin duyarsızlaşmayı ve düşük kişisel başarı hissini etkilediği, dışadönüklük ve deneyime açıklık kişilik özelliklerinin ise sadece düşük kişisel başarı hissini etkilediği görülmüştür. Araştırmanın bulgularında, duygusal tükenme ile dışadönüklük arasında (r= -255; p< 0,01), nevrotiklik arasında (r= 522; p< 0,01), sorumluluk arasında (r= -339; p< 0,01), uyumluluk arasında (r= -320; p< 0,01), deneyime açıklık arasında (r= -182; p< 0,01); duyarsızlaşma ile dışadönüklük arasında (r= -137; p< 0,05), nevrotiklik arasında (r= 292; p< 0,01), sorumluluk arasında (r= -292; p< 0,01), uyumluluk arasında (r= -421; p< 0,01), düşük kişisel başarı hissi ile dışadönüklük arasında (r= -464; p< 0,01), nevrotiklik arasında (r= 408; p< 0,01), sorumluluk arasında (r= -510; p< 0,01), deneyime açıklık arasında (r= 511; p< 0,01) olmak üzere istatistiksel olarak anlamlı ilişkiler görülmüştür. Nevrotik, tükenmişliği etkileyen en önemli kişilik özelliklerindendir. Bu özellik arttıkça duygusal tükenmenin ve düşük kişisel başarı hissinin de arttığı görülmüştür. Nevrotik kişilik özelliği yüksek bireyler strese aşırı tepki vermektedir ve psikolojik sorunların gelişimine eğilimlidir. Bu bireylerin psikolojik yardım almaya yönelik tutumlarını gözden geçirmeleri ve gerektiğinde psikolojik yardım almaları faydalı olacaktır. Bireylerin, sahip oldukları kişilik özellikleri konusunda farkındalık kazanması, tükenmişliğe etki eden kişilik özelliklerinin tespit edilmesi, hangi kişilik özelliğinin tükenmişliğe daha çok ve hangi yönde etki ettiğinin bilinmesi, tükenmişlik yaşama riskinin azaltılması konusunda önemlidir.

Burnout is defined as the state of exhaustion that occurs in the internal resources of the individual as a result of failure, weariness, depletion of energy and not meeting the needs. Burnout is more common among individuals in occupational groups that work face to face with people. Lawyers who have high professional responsibilities and who work in peer-to-peer communication with people and in stressful environments carry a high risk of burnout. The efforts to reduce the burnout levels of lawyers will increase their professional productivity and enable them to work more effectively for individuals to access their rights. Knowing what burnout is, its symptoms, and the factors that cause it will make the burnout person aware of it and lead the individual to seek a way to eliminate it. One of the important factors affecting burnout is personality traits. Personality is the sum of the characteristics that differentiate the individual from the others, and the widely accepted model for evaluating personality is the five-factor personality model. This model, also called the big five, describes personality in five dimensions: extraversion, neuroticism, agreeableness, conscientiousness and openness to experience. The aim of this study is to determine the effect of lawyers' personality traits on their professional burnout levels. The population of the study consists of lawyers working in the city center of Adana. Data were collected from 267 lawyers by snowball and convenience sampling methods. According to the findings obtained from the analysis of the data, neuroticism personality trait affects emotional exhaustion and reduced personal accomplishment from the sub-dimensions of burnout, agreeableness personality trait affects emotional exhaustion and depersonalization, conscientiousness personality trait affects depersonalization and reduced personal accomplishment, and extraversion and openness to experience affect only reduced personal accomplishment senses. According to the findings of the research, there are statistically significant relationships between emotional exhaustion and extraversion (r= -255; p< 0,01), neuroticism (r= 522; p< 0,01), conscientiousness (r= -339; p< 0,01), agreeableness (r= -320; p< 0,01), openness to experience (r= -182; p< 0,01); there are statistically significant relationships between depersonalization and extraversion (r= -137; p< 0,05), neuroticism (r= 292; p< 0,01), conscientiousness (r= -292; p< 0,01), between agreeableness (r= -421; p< 0,01); there are statistically significant relationships between reduced personal accomplishment and extraversion (r= -464; p< 0,01), neuroticism (r= 408; p< 0,01), conscientiousness (r= -510; p< 0,01), openness to experience (r= 511; p< 0,01). Neuroticism is one of the most important personality traits that affect burnout. It was observed that emotional exhaustion and reduced personal accomplishment increases as this feature increases. Individuals with high neurotic personality overreact to stress and are prone to developing psychological problems. It would be beneficial for these individuals to review their attitudes towards seeking psychological help and seek psychological help when necessary. To reduce the risk of burnout, it is important for individuals to gain awareness about their personality traits, to determine the personality traits that affect burnout, to know which personality trait affects burnout more and in which direction.