Türkülerde yeryüzü unsurları ile ilgili mitolojik ögeler

Abstract

Türküler, ait olduğu toplumun tüm özelliklerini, duygularını, düşüncelerini, hayallerini vb. içinde barındıran ve değişik ezgilerle dile gelen anlatı hazineleridir. Temelinde anlatı bulunan mitolojinin farklı unsurlarına değişik türkü metinlerinin içinde rastlamaktayız. Şamanizm'in izlerini Orta Asya Türk kültüründe görmekteyiz. Bu izler değişik şekillerde türkülerde de karşımıza çıkmaktadır. Türkülerin kökleri oluştukları toplumun içindedir. Türklerin Orta Asya'dan Anadolu'ya kadar yaşadıkları topraklarda birlikte ortak yaşantılarının delili olan türküler, mitolojik devirlerden vazgeçilemez izler taşıyarak bir kültür hazinesi olmuştur. Türk kültür tarihine baktığımızda kutsal ağaçların ve bitkilerin, kutsal kuşların, kutsal diğer hayvanların, kutsal sayıların ve kozmolojik unsurların toplum hayatında varlığını sürdüren mitolojik unsurlar olduklarını görmekteyiz. Ortaya çıktığı toplumun özelliklerini en iyi şekilde yansıtan türkülerde, bu mitolojik motif ve sembollerin bize toplumla ilgili birçok ipucu verdiği açıktır. Bir çeşit toplumsal hafıza özelliğine sahip türkü metinleri, tarihsel süreç içinde kültür taşıyıcısı rolüyle mitolojik unsurların da izlerini muhafaza etmeyi -ülke sınırlarının neredeyse kalmak üzere olduğu küreselleşen dünyada- başarmıştır. Çalışmada "Türkülerde Yeryüzü Unsurları İle İlgili Mitolojik Ögeler"i inceledik. Tez, "Giriş", "Türkü ve Mitoloji", "Türkülerde Yeryüzü Unsurları İle İlgili Mitolojik Ögeler" ve "Sonuç ve Öneriler" olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. Tezin "Giriş" kısmında araştırmanın konusu, amacı, kapsam ve sınırlılıkları ile yöntemi açıklanmıştır. "Türkü ve Mitoloji", başlığını taşıyan ikinci bölümde türkü kavramı, türkü türünün tarihçesi, türkünün işlevleri ve özellikleri ile mit ve mitoloji kavramlarının tanımı, mitlerin işlevleri ve özellikleri, Türkü-Mitoloji İlişkisi yer almıştır. Tezin asıl kısmını oluşturan "Türkülerde Yeryüzü Unsurları İle İlgili Mitolojik Ögeler" adlı üçüncü bölümde türkü metinlerinde yer alan mitolojik unsurlar değerlendirilmiştir. Bu temel bölümlerden elde edilen neticeler dördüncü bölümde yer alan "Sonuç ve Öneriler" kısmında verilmiştir. Çalışmada TRT Türk Halk Müziği Sözlü Eserler Antolojisinin I. ve II. cildinde yeryüzü unsurları ile ilgili mitolojik ögeleri yansıttığını düşündüğümüz türkü metinlerinin incelemesi yapılıştır. Tezin sonuna çalışmamız süresince yararlandığımız kaynaklar listesi de eklenmiştir.

Folk songs which contain all the features of the community, emotions, thoughts, dreams etc. are narrative treasures and expressed in different tunes. We come across different elements of mythology that based on narrative in different folk texts. We see traces of Shamanism in Central Asian Turkish culture. These traces also appear in different ways in folk songs. The roots of folk songs are in the society in which they are formed. Folk songs, which are the proof of common living together in the lands where Turks lived from Central Asia to Anatolia, became a treasure of culture by carrying indispensable traces of mythological periods. When we look at the history of Turkish culture, we see that sacred trees and plants, sacred birds, sacred other animals, sacred numbers and cosmological elements are mythological elements that continue their existence in society. It is clear that these mythological motifs and symbols give us many clues about the society in folk songs that best reflect the characteristics of the society in which they emerge. Folk songs, which have the characteristics of a kind of social memory, have also succeeded in preserving the traces of mythological elements in the globalizing world where the borders of the country are almost to remain, with the role of cultural carrier in the historical process. In this thesis, we have examined "Mythological Elements Related to Earth Factors in Folk Songs". The thesis consists of four chapters: "Introduction", "Folk Songs and Mythology", Mythological Elements of Earth Factors" and "Conclusion and Evaluation". In the second chapter titled "Folk Songs and Mythology", the concept of folk songs, the history of folk songs, the functions and characteristics of folk songs, the definition of myth and mythology concepts, the functions and characteristics of myths, the folk songs-mythology relationship took place. In the third chapter "Mythological Elements Related to the Factors of the Earth" which constitutes the main part of the thesis, the mythological elements in the texts of folk songs are evaluated. The results obtained from these main sections are given in the "Conclusion and Evaluation" section. At the end of our thesis, the list of sources that we used during our study was adde