Divan şiirinde kaplıca redifli gazeller

Abstract

Sözlüklerde genel olarak “ılıca” ve “germâbe” karşılıklarıyla yer alan kaplıcalar, yer altından çıkan sıcak ve mineralli suların tedavi ve yıkanma amacıyla kullanıldığı yapılardır. Hamamlardan farklı olarak tedavi özelliğinin ön plana çıktığı kaplıcalar, Osmanlı toplum hayatında önemli yere sahiptir. Kaplıcalar bu dönem edebiyatında da türlü ilgilerle gerek seyahatname, şehrengiz gibi türlerde gerekse divanlardaki şiirlerde söz konusu edilmiştir. Şairler, kaplıcayı redif olarak belirledikleri gazeller de kaleme almışlardır. Taranan divanlarda XV. yüzyıl şairlerinden Necâtî ile Sehî, XVI. yüzyıldan Üsküplü İshâk Çelebi ile Nev’î ve XVII. yüzyıldan Vahyî’nin birer kaplıca redifli gazeli tespit edilmiştir. Bu yazıda redifi kaplıca olan gazeller incelenerek kaplıcaların şiirde hangi özellikleriyle yer aldığı, hangi hayal ve benzetme unsurlarıyla ilişkilendirilerek kullanıldığı gibi sorulara cevap aranacaktır. Ayrıca şairlerin bu şiirlerde ortak ifade ve unsurlardan yararlanıp yararlanmadığı da incelenecektir. Böylece toplumsal hayata ait bir unsur olarak kaplıcaların şiire nasıl yansıdığı ortaya konmaya çalışılacaktır.

The thermal springs, which are generally found in terms of “ılıca” and “germâbe” in the dictionaries, are the structures which hot and mineral water coming out of the ground is used for treatment and bathing. The thermal springs, which differ from the baths with the therapeutic feature, had an important place in the life of Ottoman society. Hot springs were mentioned in the literature of that period with various interests such as travel books, şehrengiz, and poems in divans. The poets also wrote gazels with thermal springs redif. In the divans examined, XV. century poet Necâtî and Sehî, XVI. century Üsküplü İshâk Çelebi and Nev’î and XVII. century Vahyî’s thermal springs redif have been identified. In this article, such answers, by having examined the hot springs named redif, as which features of the thermal springs take place in the poetry and which are used in connection with the elements of imagination and analogy will be searched for. In addition, it will be examined whether poets benefit from common expressions and elements in these poems. Thus, it will be tried to show how the thermal sprinsg as a part of social life are reflected in poetry.