2001 Krizi sonrası düzenleme döneminde türk bankacılığı’nın finansal bir görünümü

Abstract

Neoliberal politikaların uygulanmaya başladığı 1980’den 2001 krizine kadar olan dönemde Türkiye ekonomisi 1982, 1994 ve 2001 yıllarında 3 ciddi kriz yaşamıştır. Yaşanan krizlerdeki ortak noktalardan en önemlisi finans piyasalarında yaşanan karmaşa olmuştur. Bankalar, eğer başarısızlık ve yanlış kararları hissedarlar ve yöneticiler için olumsuz ciddi sonuçlar doğurmaz ise, spekülatif finansman uygulamaları ve aşırı risk alma davranışları içine girmeye eğilimli olmaktadır. Bu durumlar ile özellikle bankaların kolaylıkla mevduat sigortaları alabildikleri, davadan kurtulmak için açık ya da kapalı güvencelere sahip oldukları, son çare niteliğindeki başvuru kolaylıklarına erişebildikleri ve başarısız banka yöneticilerine karşı önlem ve yaptırımların yetersiz olduğu koşullarda daha sık karşılaşılmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerde (GOÜ), hükümetlerin sıkıntıda olan bankaları kurtarmaya her zaman hazır olmaları da bu kapsamda değerlendirilmektedir. Ahlaki tehlikenin sonuçları bankalara fon çekmek ve mevduat sahiplerine koruma sağlamak amacıyla düzenlenen mevduat sigortası mekanizmaları ile daha da kötüleşmektedir. Bankalar, fonları yüksek getirili ve yüksek riskli ve genellikle spekülatif yatırım projelerine yönlendirmek için faiz oranlarını yükseltmede her türlü özendirici koşula sahip iken kendilerine tanınan sigortalara karşılık genellikle çok az prim ödemekle yükümlü olmaktadır. Ek olarak, AGÜ’de finans dışı sektörlerde faaliyet gösteren büyük gruplar bankalara baskı yapmış ve bankalar risklerini arttırmak pahasına verdikleri kredileri bu grupların ilişkili oldukları birkaç firmada yoğunlaştırmaktadır. İşletmeler için darboğaz giderici borçlanma ve Ponzi finansman AGÜ’de daha yaygın biçimde görülmektedir ve bunlar özellikle finansal serbestleşme dönemlerinde çok sorunlu bir nitelik kazanmaktadır.