Denizcilik sektöründe çalışan gemi adamları ve kara personelinin psikolojik belirti düzeylerinin, çalışma koşulları ile birlikte incelenmesi

Abstract

Dünya deniz ticaretinin çok büyük bir kısmı denizyolu ile yapılmaktadır. Denizcilik, bünyesinde hem deniz hem de kara çalışmalarını kapsayan bir sektördür. Denizde çalışma, koşulları gereği fiziki ve psikolojik olarak yapılması zor olan mesleklerden biri olarak sayılmaktadır. Yurt içinde ve yurt dışında yapılan çalışmalarda düşük uyku kalitesi, çevresel koşullar, stresli çalışma ortamı, sık liman ziyaretleri, çalışma sürelerinin fazla olması gibi faktörlerin gemi adamlarında yorgunluğa neden olduğu belirlenmiştir. Deniz kazaları da incelendiğinde büyük bir kısmının özellikle yorgunluk, dikkatsizlik ve stres kaynaklı insan hatalarının sonucu ortaya çıktığı görülmektedir. Buda denizcilik sektöründe insan faktörünün ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Bu çalışmada da bu kadar zorlu koşullarda çalışan gemi adamları ile yine denizcilik sektöründe karada çalışan personelin Psikolojik Belirti Tarama Listesi (SCL 90-R) kullanılarak psikolojik belirti düzeyleri ve SCL 90-R alt boyut ölçek puanları incelenmiştir. Ayrıca gemi adamlarının psikolojik belirti düzeyleri çeşitli demografik değişkenler açısından ele alınmıştır. Araştırmanın örneklemini 9 Şubat 2019-25 Nisan 2019 tarihleri arasında ulaşılan 292 gemi adamı ve 124 kara personeli oluşturmaktadır. Çalışmanın istatistik analizleri deniz hizmet süresi ve karada çalışma süresi 1 yıl ve üzeri olan erkek 269 gemi adamı ve 73 erkek kara personeli üzerinden yapılmıştır. Araştırma sonucu elde edilen verilerin analizi SPSS 22.0 paket programında, t test ve tek yönlü varyans analizi (one way anova) testi kullanılarak yapılmıştır. Araştırma sonucunda gemi adamlarının, SCL 90-R genel belirti indeksi puanı ve somatizasyon, depresyon, fobik anksiyete alt boyut puanları denizcilik sektöründe çalışan kara personeline göre daha yüksek düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Gemi adamlarının yıllık gemide geçirilen süreye göre SCL 90-R alt boyutları ve genel belirti indeks puanında anlamlı farklılıklar görülmektedir. Yılda 7-8 aylık süreyi gemide geçirenlerin obsesif kompulsif bozukluk, kişilerarası duyarlılık, depresyon, anksiyete, hostilite, paranoid düşünce, psikotizm ve genel belirti indeks puanları, 10 aydan daha fazla süreyi gemide geçirenlere göre daha yüksek olduğu bulunmuştur. Yılda 7-8 aylık süreyi gemide geçirenlerin kişilerarası duyarlılık, depresyon, paranoid düşünce, psikotizm ve genel belirti indeks puanları 6 ay ve daha az gemide kalanlara göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Gemi adamlarının medeni durum değişkenine göre obsesif kompulsif puanlarında anlamlı bir farklılık saptanmış olup; bekar olanların evli olanlara göre obsesif kompulsif puanları daha yüksek tespit edilmiştir. Gemi adamlarının çocuk sahipliği değişkenine göre öfke ve düşmanlık ile obsesif kompulsif düşünce alt boyut puanlarına değerlendirildiğinde her iki alt boyutta da çocuk sahibi olmayanların puanları çocuk sahibi olanlara göre daha yüksektir. Gemi adamlarının gemideki pozisyon, denizde toplam hizmet süresi ve yaş değişkenlerine göre psikolojik belirti düzeylerinde anlamlı bir farklılık saptanmamıştır.

Most of the world maritime trade is done by maritime line. Maritime is a sector which includes both marine and land operations. Working at sea is considered to be one of the most difficult professions to do physically and psychologically due to the its conditions. Domestic and abroad studies show that factors such as low sleep quality, environmental conditions, stressful working environment, frequent visits to the port, and long working hours cause fatigue in seafarers. When maritime accidents are examined, it is observed that majority of them result from human faults caused especially by fatigue, lack of attention and stress. This shows the importance of the human factor in the maritime sector. In this study, by using Psychological Symptom Check List (SCL 90-R) of the seafarers working in such tough conditions as well as the land crew working in maritime sector, the psychological symptom levels and SCL 90-R sub-dimension scale scores have been examined. Moreover, psychological symptom levels of the seafarers were investigated in terms of various demographic variables. The sampling of this study consists of 292 seafarers and 124 land crew, contacted between 9 February 2019 and 25 April 2019. The statistical analyses of this study were carried out on male 269 seafarers and 73 land crew who have a service time of 1 year or more at sea and on land. The analysis of the data obtained from the results of the study was done by using t test and one way anova test in SPSS 22.0 packaged software. As a result of the study, it was determined that seafarers' SCL 90-R general symptom index scores and their sub-dimension scores of somatization, depression, phobic anxiety were higher than land crew working in maritime sector. Significant differences were observed in SCL 90-R sub-dimension scores and general symptom index scores of seafarers based on the annual time spent on board. Obsessive compulsive disorder, interpersonal sensitivity, depression, anxiety, hostility, paranoid thought, psychoticism, and general symptom index scores of the seafarers who were on board for 7-8 months were found to be higher than those who spent more than 10 months on board. Interpersonal sensitivity, depression, paranoid thought, psychoticism, and general symptom index scores of the seafarers who were on board for 7-8 months were found in a statistically significant level to be higher than those who spent 6 months and less on board. A significant difference was determined in obsessive compulsive scores of seafarers based on their marital status variable. Obsessive compulsive scores of unmarried seafarers were found to be higher than married ones. When anger and hostility sub-dimension scores and obsessive compulsive thinking sub-dimension scores of the seafarers are evaluated according to child ownership variable, the scores of the seafarers not having a child are higher than those who have children in both sub-dimensions. No significant difference was found in the psychological symptom levels of the seafarers based on the status on board, total maritime service time and age variables.