Osman nevres divanı’nda “vatan” kavramı

Abstract

19. yüzyılda yaşamış ve eser vermiş olan Osman Nevres, klasik şiir geleneğini sürdüren şairlerdendir. Devrin önemli şiir topluluğu olan En-cümen-i Şuara’da yer almadığı bilinen Nevres, kaynaklarda “vatan şairi” olarak anılır. Sakız’da doğmasına rağmen hayatının büyük bölümünü Bağ-dat’ta geçiren şairin Divanı’nda vatan kavramını konu edindiği “vatan” re-difli üç gazel bulunmaktadır. Ayrıca şairin “vatanın”, “hubb-ı vatan”, “va-tan diyü”, “vatana”, “vatanperver”, “vatan söyler ağlarım” redifli birer şiiri daha vardır. Vatan, sözlüklerde kişinin doğup büyüdüğü memleket, yurt anlamıyla yer alır. Divan şiiri geleneğinde ise vatan, sözlük anlamından çok sevgilinin bulunduğu ve yaşadığı yer anlamında kullanılmıştır. Sevgi-linin semtini vatan olarak gören âşık/ şair oradan uzakta kendini gurbette görmüştür. Bu yazıda Osman Nevres’in vatan konulu şiirlerinden hareketle “vatan”ı nasıl ele aldığı, bu kavramla neyi kastettiği, varsa Divan şiiri ge-leneğinden farklılıkları ortaya konulacaktır. Böylelikle değişimin yaşandığı bu dönem Divan şiirinde “vatan” anlayışında bir dönüşüm olup olmadığı Osman Nevres’in şiirlerinden yola çıkılarak tespit edilmeye çalışılacaktır. Ayrıca 19. yüzyılda Osmanlı Devleti ile toplumunda gözlemlenen zihniyet değişiminin şiire nasıl yansıdığı sorusuna da “vatan” kavramı yoluyla ce-vap aranacaktır.

Osman Nevres, who lived and produced his works in the 19th century, is one of the poets that pursued the classical poetry tradi-tion. It is known that Nevres did not join “Encümen-i Şuara” which is one of the most important poem community of that era, and he is also known as “homeland poet”. Although he was born in Chios Island, he spent most of his life in Baghdad and wrote three lyric poems mentioning the concept of homeland with redif of “homeland (vatan)” in his Divan. On the other hand, the poet has other poems with the redif of “vatanın”, “hubb-ı vatan”, “vatan diyü”, “vatana”, “vatanperver”, and “vatan söyler ağlarım”. In dic-tionaries, homeland is defined as a place where a person was born and lived. However, unlike the meaning in dictionaries, in the Divan poem tradition, homeland is used as the place where the beloved lives. Poet/ lover sees the place that his beloved lives in as homeland, and he sees himself as in the foreign land away from that place. In this paper, it will be mentioned that how Osman Nevres handled “homeland” in his poems related to homeland, what he means by using this concept, and the differences with Divan poem tradition if there are. Thus, this paper aims to determine if there is a trans-formation in the understanding of homeland in Divan poem on the basis of Osman Nevres’ poems. Moreover, this paper seeks an answer for the ques-tion of how mentality change in the Ottoman Empire and society in the 19th century are reflected on the poem through the concept of homeland.